วิธีระบุรุ่นของรถถัง T-72 ของกองทัพรัสเซีย

แม้ปัจจุบันรัสเซียจะพัฒนารถถังรุ่นใหม่ๆออกมาหลายรุ่นได้แก่รถถังตระกูล T-90 และ T-14 Armata แต่กำลังรบหลักของหน่วยรถถังรัสเซียยังคงเป็นรถถังตระกูล T-72 จากจำนวนรถถังที่กองทัพรัสเซียมีประจำการอยู่ประมาณ 2,700 คันนั้นเป็นรถถัง T-72 ประมาณ 1,900 คัน นอกจากนี้รัสเซียยังมีรถถัง T-72 สำรองไว้ในคลังอีกมากกว่า 7,000 คัน

รถถัง T-72 รุ่นแรกเข้าสู่สายการผลิตตั้งแต่ปี ค.ศ.1971 ก่อนจะเข้าประจำการในกองทัพสหภาพโซเวียตในปี ค.ศ.1973 และยังคงอยู่ในสายการผลิต มีการพัฒนาต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน ส่งผลให้มีรุ่นย่อยเยอะมาก ทั้งรุ่นที่ผลิตในสหภาพโซเวียตและรัสเซีย กับรุ่นที่ผลิตในประเทศอื่นๆเช่นโปแลนด์ สาธารณรัฐเช็ก ฯลฯ บทความนี้จะแนะนำให้รู้จักรถถัง T-72 จำนวน 6 รุ่นซึ่งกองทัพรัสเซียใช้งานอยู่ในปัจจุบัน เริ่มจากรุ่นเก่าไล่มาหารุ่นใหม่

รถถัง T-72AV

รถถัง T-72AV เป็นรถถังตระกูล T-72A รุ่นท้ายๆของสหภาพโซเวียต เข้าประจำการในปี ค.ศ.1985 ติดเกราะปฏิกิริยาระเบิด (Explosive reactive armor – ERA) รุ่น Kontakt-1 ส่งผลให้มีระบบป้องกันตัวดีกว่า T-72A รุ่นก่อนๆ ปัจจุบันรัสเซียปลดประจำการรถถังรุ่นนี้เกือบหมดแล้ว มีเพียงหน่วยทหารระดับรองบางหน่วยที่ยังใช้งานอยู่ เช่นหน่วยในสังกัดมณฑลทหารภาคตะวันออก (Eastern Military District) ทางภาคตะวันออกไกล

รถถัง T-72B รุ่นปี 1985

รถถัง T-72B พัฒนาต่อยอดมาจากรถถัง T-72A รถต้นแบบชื่อ Object 184 เข้าประจำการในกองทัพโซเวียตเมื่อปี ค.ศ.1985 (บางครั้งจึงเรียกว่า T-72B รุ่นปี 1985 เพื่อความเจาะจง) มีระบบภายในตัวรถที่ทันสมัยขึ้น ติดปืนใหญ่ขนาด 125 มิลลิเมตรรุ่น 2A46M รุ่นใหม่ สามารถยิงจรวดต่อสู้รถถัง 9M119 Svir (AT-11 Sniper) จากในลำกล้องได้ ขณะที่ระบบป้องกันตัวก็เหนือกว่า T-72A ด้วยเกราะผลิตจากวัสดุคอมโพสิต เสริมด้วย ERA รุ่น Kontakt-1 วิธีแยกรถถัง T-72B กับรถถัง T-72AV ให้สังเกต ERA บริเวณด้านหน้าป้อมปืน ERA ของรถถัง T-72AV จะทำมุมเป็นรูปสามเหลี่ยม ขณะที่ ERA ของ T-72B จะติดแนบไปกับตัวป้อมปืน

รถถัง T-72B1

รถถัง T-72B1 คือรถถัง T-72B ที่ถูกดาวน์เกรดลงมา โดยยังคงใช้กล้องเล็งแบบเดียวกับรถถัง T-72A และไม่สามารถยิงจรวดต่อสู้รถถังจากในลำกล้องได้ ติดเกราะ ERA รุ่น Kontakt-1 เหมือน T-72B รูปร่างภายนอกเหมือนกันมาก วิธีแยกรถถัง T-72B1 และ T-72B ออกจากกันต้องสังเกตบริเวณกล้องเล็งบนป้อมปืนเท่านั้น

รถถัง T-72B รุ่นปี 1989

รถถัง T-72B รุ่นปี 1989 ติดเกราะ ERA รุ่น Kontakt-5 ซึ่งมีขนาดใหญ่และมีประสิทธิภาพสูงกว่า Kontakt-1 สามารถป้องกันจรวดต่อสู้รถถัง TOW ได้ แม้ระบบป้องกันตัวจะดีขึ้น แต่รถถังรุ่นนี้ยังไม่มีกล้องจับความร้อน (Thermal sight) จึงยังต้องใช้ไฟฉายอินฟราเรดช่วยหาเป้าหมายในเวลากลางคืนอยู่ ดังนั้นวิธีระบุรุ่นรถถัง T-72B รุ่นปี 1989 ให้สังเกตเกราะ Kontakt-5 และไฟฉายอินฟราเรดบนป้อมปืน

รถถัง T-72B3 รุ่นปี 2011

ในปี ค.ศ.2010 รัสเซียยกเลิกโครงการพัฒนารถถัง T-95 และเริ่มพัฒนารถถัง T-14 Armata โครงการรถถังรุ่นใหม่ต้องใช้งบประมาณมาก ส่งผลให้รัสเซียระงับการจัดหารถถัง T-90A เพิ่มและทุ่มงบให้โครงการ Armata แทน ระหว่างที่รอ Armata พัฒนาเสร็จ รัสเซียก็แบ่งงบประมาณส่วนหนึ่งไปอัพเกรดรถถัง T-72B ให้ทันสมัยขึ้นมีขีดความสามารถใกล้เคียงกับ T-90A มาใช้งานขัดตาทัพไปก่อน รถถัง T-72B3 หรือระบุเจาะจงว่า T-72B3 รุ่นปี 2011 จึงถือกำเนิดขึ้น รถถังรุ่นนี้มีลักษณะภายนอกคล้ายรถถัง T-72B รุ่นปี 1989 ติดเกราะ ERA รุ่น Kontakt-5 เหมือนกัน แต่เนื่องจาก T-72B3 มีกล้องจับความร้อน จึงไม่ต้องใช้ไฟฉายอินฟราเรดบริเวณด้านขวาของปืนใหญ่แล้ว นี่คือข้อแตกต่างที่สังเกตได้ง่ายที่สุด

รถถัง T-72B3 รุ่นปี 2016 (T-72B3M)

รถถัง T-72B3 รุ่นปี 2016 หรือนิยมเรียกกันสั้นๆว่า T-72B3M เกิดจากการนำรถถัง T-72B3 รุ่นปี 2011 มาพัฒนาต่อยอดโดยใช้ประสบการณ์จากการแข่งขันรถถัง Tank Biathlon มีการเสริมเกราะ ERA บริเวณด้านข้างของป้อมปืนและตัวรถ รวมถึงมีเกราะตะแกรงเสริมบริเวณด้านหลัง

นี่คือวิธีระบุรุ่นรถถัง T-72 ส่วนใหญ่ของกองทัพรัสเซีย อาจมีรถถัง T-72 รุ่นย่อยอื่นๆประจำการในหน่วยทหารบางหน่วย แต่มีจำนวนน้อยมาก ไม่มีความสำคัญมากนัก แค่ทำความรู้จักรถถัง T-72 จำนวน 6 รุ่นนี้ก็น่าจะเพียงพอสำหรับคนทั่วไปแล้ว

สวัสดี

01.03.2022